بررسی سنت نگارش هیئت در دوران اسلامی به همراه تصحیح، ترجمه، شرح و پژوهش تطبیقی رساله منتهی الادراک فی تقاسیم الافلاک، نوشته بهاءالدین خرقی

پایان نامه
چکیده

آثار هیئت از مهم ترین آثار نجومی نوشته شده در دوران اسلامی هستند. بسیاریِ این آثار، همچنین مشابهت موضوعاتی که در آنها عنوان می شود دلیلی بر این مدعاست که می توان آنها را در قالب یک سنت نگارشی از دیگر آثار نجوم متمایز کرد. هر چند درباره اینکه هیئت نویسی از چه زمانی نزد دانشمندان اسلامی آغاز شده است نمی توان به طور قطع سخن گفت اما با تکیه بر دو اثر گیهان شناخت نوشته قطان مروزی (به زبان فارسی) که احتمالاً در 498ق نوشته شده است و منتهی الإدراک فی تقاسیم الأفلاک نوشته عبدالجبار خرقی (به زبان عربی) که در سال های 526-527ق نوشته شده است می توان گفت آغاز نگارش کتاب های جامعِ هیئت از همین دوران است. از میان این دو کتاب اثر خرقی نمونه ای از یک کتاب جامع در هیئت است که تا کنون تحقیق جامعی در باره آن انجام نشده است و محققان در باره نام و نسب نویسنده آن نیز به اشتباه رفته اند. در رساله حاضر تلاش شده است با عرضه شواهدی بر اساس آثار زندگی نامه ایِ معاصر عبدالجبار خرقی تمایز او از شخص دیگری با نام شمس الدین ابوبکر خرقی که محققان او را مولف منتهی الإدراک دانسته اند مشخص شود، همچنین دلایل صحت انتساب این اثر به عبدالجبار خرقی بررسی شده است. در ادامه با بررسی سنت نگارش هیئت در دوران اسلامی و مشخص کردن پیشینه و منابع آثار هیئت جایگاه این اثر در میان آثار هیئت متعددی که در دوران اسلامی نوشته شده اند مشخص شده است و دلایلی بر جامعیت این کتاب اقامه شده است. سپس در بررسی ساختار کتاب منتهی الإدراک تلاش شده است عمده مطالبی که عبدالجبار خرقی در این کتاب به آنها توجه کرده است بررسی شوند و منابع آنها تا حد امکان شناخته شود. علاوه بر این، مطالب موجود در کتاب با دیگر آثار هیئت مقایسه شده اند تا جایگاه آن در میان این آثار و تأثیر آن بر آثار هیئتی که پس از آن نوشته شده اند روشن شود. در پایان تمام این اثر با استفاده از همه نسخه های شناخته شده ای که از این کتاب در کتابخانه های مختلف دنیا وجود دارد تصحیح شده است. این نسخه ها که بیشتر آنها با فاصله کمی از زمان مولف نوشته شده اند به ترتیبی که در تصحیح رساله استفاده شده اند عبارتند از نسخه های شماره 6413 و 6414 کتابخانه مجلس شورای اسلامی تهران، نسخه شماره 5669 کتابخانه برلین، نسخه شماره 2499 کتابخانه ملی پاریس، نسخه شماره 111 کتابخانه تیمور ریاضه قاهره و نسخه شماره 110 کتابخانه پالاتینی فلورانس. در این تصحیح سعی شده است تا متنی پیراسته از کتاب منتهی الإدراک در اختیار قرار گیرد. در بخش پایانی این رساله منتهی الإدراک به زبان فارسی ترجمه شده است.

منابع مشابه

عبدالجبار الخرقی و آثار او در هیئت

آثار هیئت از مهم‌ترین آثار نجومی نوشته شده در دوران اسلامی هستند. مشابهت موضوعات این آثار سبب می‌شود که بتوان آن­‌ها را در قالب یک سنت نگارشی از دیگر آثار نجوم متمایز کرد. هر چند در بارۀ اینکه هیئت‌نویسی از چه زمانی نزد دانشمندان اسلامی آغاز شده است، نمی‌توان به طور قطع سخن گفت، با تکیه بر دو اثر گیهان شناخت نوشتۀ قطان مروزی - که احتمالاً در 498ق نوشته شده است - و منتهی‌الإدراک فی ت...

متن کامل

ماجرای تصحیح ترجمه رساله قشیریه

در قرن پنجم هجری همزمان با اوج گرفتن مباحث عرفانی و به تبع آن رواج روزافزون تألیفات متعدد در حوزة عرفان اسلامی، ابوالقاسم قشیری با دقت نظر خاصی که در اندیشه‌های عرفانی داشت، اثری برجا گذاشت که از همان زمان تألیف جایگاه خود را به دست آورد و اندکی بعد به فارسی نیز ترجمه شد. نخستین بار حدود نیم قرن پیش ترجمه رسالة قشیریه با انتساب به ابوعلی عثمانی، توسط فروزانفر تصحیح و چاپ شد. این اثر بخصوص با تو...

متن کامل

کاستی های ترجمه و تصحیح رساله قشیریه

رساله قشیریه یکی از منابع مهم تصوف اسلامی است که به وسیله ابوالقاسم قشیری، از علما و محدثان بزرگ سده پنجم هجری به زبان عربی نوشته شده است. از این کتاب ترجمه‌‌ای در دست است که ظاهرا" توسط یکی از شاگردان قشیری به نام ابوعلی عثمانی صورت گرفته و با تصحیح و استدراکات استاد بدیع‌الزمان فروزانفر به چاپ رسیده است. با وجود آنکه در قدیم بیشتر ترجمه‌‌ها به صورت آزاد صورت می‌گرفته- مانند مصباح الهدایه که ت...

متن کامل

ماجرای تصحیح ترجمه رساله قشیریه

در قرن پنجم هجری همزمان با اوج گرفتن مباحث عرفانی و به تبع آن رواج روزافزون تألیفات متعدد در حوزه عرفان اسلامی، ابوالقاسم قشیری با دقت نظر خاصی که در اندیشه های عرفانی داشت، اثری برجا گذاشت که از همان زمان تألیف جایگاه خود را به دست آورد و اندکی بعد به فارسی نیز ترجمه شد. نخستین بار حدود نیم قرن پیش ترجمه رساله قشیریه با انتساب به ابوعلی عثمانی، توسط فروزانفر تصحیح و چاپ شد. این اثر بخصوص با تو...

متن کامل

سنت نگارش اصلاح ادویه در دوره‌ی اسلامی

Writing treatise on Islah al-Adwiat (Reducing the Side-Effects of Drugs) is one of the most important issues in Islamic medicine. During the first few centuries of Islamic civilization, four important treatises were written on this subject, which established the scientific tradition that formed the bases of the subsequent pharmacological formation. This paper addresses the tradition of writing ...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


نوع سند: پایان نامه

وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی - پژوهشکده تاریخ

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023